Chimpansees

‘We hebben veel geluk vandaag’, concludeert Justice, onze gids. De kleine, stevige man in bruin ranger tenue. Uitgerust met een geweer. Zoals iedere autoriteit in Oeganda die zich over toeristen ontfermt. Voor de individueel reizende toerist is de boeking van een chimpanseestrekking in nevelen gehuld. De dag tevoren hebben we de permit voor de tocht betaald. Zoveel is zeker. Onze deelname staat nergens genoteerd. Vertrouwen dat het goed komt. Dat blijft een uitdaging in Afrika.

Kickboxer
We melden ons extra vroeg bij het hoofdkantoor in het Kibale Nationaal Park. Afwachtend wat er gaat gebeuren. Totdat onze naam wordt omgeroepen en gids Justice zich aan ons voorstelt. In een groepje van 6 toeristen wandelen we even later het regenwoud in, op zoek naar chimpansees. Deze apen leven als individuen in een groep. Geen sterke familieband. Meer een verbond om samen te overleven in een eigen territorium. Andere chimpanseegroepen zijn de grootste bedreiging. Na tien minuten lopen door de smalle begroeide padjes tussen de hoge bomen, pakt Justice zijn mobiel. ‘De chimps zijn hier’, meldt hij zijn organisatie. Hij heeft hun urine geroken en is in een vers uitwerpsel gestapt. Na vijf minuten horen we schel gekrijs. Opgevolgd door stevig gestamp. Twee mannetjes komen in een draf aanlopen. Eén aap springt omhoog en trapt met zijn volle gewicht van 65 kg tegen de stam van een dikke boom. Als een kickbokser die zijn tegenstander uitschakelt. De schop dreunt luid. De chimpansees maken onmiskenbaar hun entree. Willen ze de toeristen of een kleine aapsoort hoog in de boom imponeren? Het aapje, volgens Justice. De grote mannetjes zien in hem een heerlijk ontbijt. Hoe dan ook, bij ons is diep ontzag ingeboezemd.

Emoties
De chimpansees zijn net als mensen omnivoren. Naast bladeren en fruit eten ze andere aapsoorten en kleine dieren. Kannibalisme is hen niet vreemd. Ze doden en verorberen zonder wroeging hun soortgenoten uit andere groepen. Om hun territorium uit te breiden, bijvoorbeeld. Ons beeld van schattige aapjes, zoals in de film Tarzan, wordt bijgesteld. Hun manslengte van 1.70 meter draagt daar aan bij. De mens is meer verwant met de chimpansee dan met de gorilla. Het DNA vertoont de meeste overeenkomsten. In uiterlijke verschijning zien we, gelukkig, geen spiegelbeeld. In de gezichtsexpressies, des te meer. We menen allerlei emoties te herkennen. Uitdrukkingen zoals blijdschap, droefheid en vermaak. Dat maakt het observeren van de dieren zo fascinerend. De chimp die met zijn hoofd schuin omhoog gedraaid mij rechtstreeks in de ogen aankijkt, doet mij smelten. Een mengeling van interesse en sympathie, ontwaar ik. Alsof hij mij echt heeft gezien. Een prachtig moment.

Op pad met de chimps
We houden stevig de pas erin om de apen te volgen. Justice is een echte professional. Hij doorziet de chimpansees. De paden die ze gaan kiezen. Hij anticipeert waardoor we prima zicht op de dieren houden. Op vier voeten lopen de apen voor ons uit. Afwisselend een korte periode op twee poten rechtop stappend. Gillend tegen elkaar. Het is een hele optocht. Zeker nu andere gidsen met toeristen aansluiten. Als de apen in de bomen klimmen en door de boomtoppen slingeren, kan iedereen ze goed zien. Het blijft een feest de apen te bewonderen. De apen houden stand tussen een aantal bomen. Onno en ik filmen en fotograferen naar lieve lust. Elkaar wijzend op een aap die iets bijzonders doet.

Relaxen
Justice roept herhaaldelijk dat ons uur met de chimpansees ten einde is. De apen zitten nu hoog in de bomen. Ze blijven daar eten en luieren. Later vanmiddag komen ze pas weer naar beneden. We luisteren maar met een half oor naar onze gids. We laten ons niet zomaar scheiden van de apen en blijven fotograferen. Tot frustratie van Justice klauteren de apen weer naar beneden. Het Alpha mannetje strekt zich languit op de grond. Relaxed blijft hij vrijwel roerloos liggen. Rondom ons hebben zich inmiddels zeker 24 andere toeristen geschaard. Het is dringen op de paar vierkante meters begroeiingsvrije grond. Het filmen van een kluwen mensen, die een liggend mannetje fotograferen, is bijna amusanter dan de aap zelf.

Veel mazzel
‘Er zijn nieuwe groepen toeristen onderweg die nog geen chimpansees hebben gezien vanochtend’, kondigt Justice aan. We verlaten de plek voordat het te druk wordt. ‘Het is een buitenkans apen te spotten die onderweg zijn naar een andere etensplek’, vertelt onze gids. ‘Lopend op de paden zijn ze goed te zien. Sommige toeristen moeten het doen met drie apen die een uur lang hoog in de boom bladeren eten’.
Hij deelt zijn kennis over de apen. Ze worden gemiddeld 55 jaar. In de dierentuinen zelfs 10 jaar ouder. Dankzij gevarieerder voedsel dan in de natuur te vinden. En geen soortgenoten die uit territoriumdrift voortijdig levens beëindigen. In West en Midden Afrika leven naar schatting tussen 100.000 en 200.000 chimpansees. We hopen dat de aantallen in stand blijven of, nog liever, groeien. Het is te leuk en overweldigend de nauw verwante chimpansees in hun leefgebied te bewonderen.