Robbeneiland

‘Indrukwekkend’ of ‘niet veel te zien’. De samenvattingen over een bezoek aan Robbeneiland lopen uiteen. We besluiten zelf polshoogte te nemen. Bij het onlineboeken zien we dat over vier dagen, op zaterdag, de eerste kaarten verkrijgbaar zijn. We boeken in de hoop dat we dan al lang de auto in ons bezit hebben en naar het noorden kunnen rijden. Zo niet, dan hebben we in ieder geval een bijzondere dagbesteding.

Aangrijpend
De auto staat die zaterdag nog steeds niet aan wal, dus we stappen op de boot naar het eiland. Op de kade worden we ontvangen door een oud gevangene, een vriendelijke man van middelbare leeftijd, die ons gaat rondleiden. Hij spreekt luid en duidelijk, en verzekert zich ervan dat iedereen zijn verslag hoort. De man was 17 jaar toen hij op het eiland arriveerde. Veroordeeld tot 7 jaar gevangenschap wegens rekruteren voor het ANC leger. De gevangenen die om puur politieke redenen vastzaten waren in de minderheid, aldus de gids. De meeste gevangenen zijn veroordeeld wegens “sabotage”, een mantel begrip dat veelvuldig gebruikt werd om “lastige” mensen op te sluiten.

De samenvatting ‘niet veel te zien’ bevat wel een kern van waarheid. De gevangenen hadden ook niets. Een matje en drie dekens, een kom en een emmer waren alle faciliteiten. De luxe bestond uit een voetbalveld, waarop de gevangenen op zondag een half uur mochten spelen.
Veel gevangenen in één ruimte of juist in een kleine eenzame cel, de ramen zonder glas en ontbreken van verwarming stonden borg voor een hard leven op het eiland. De kleuringen en Aziaten kregen een karig rantsoen, de zwarte gevangenen kregen nog veel minder. Discriminatie bestond niet alleen op het vaste land.

Nelson Mandela
Confronterend zijn de Nederlandse teksten die we her en der in de gevangenis lezen. Het herinnert aan onze geschiedenis en de rol in apartheid. We zijn er niet trots op.

Onze gids heeft Nelson Mandela op het eiland ontmoet toen hij met andere gevangenen in hongerstaking was. Mandela werd door de gevangenisleiding ingezet om de staking te stoppen. In plaats daarvan moedigde Mandela de mannen aan om door te gaan. Het doel waarvoor ze strijden was alles waard. De vraag hoe Mandela in de 18 jaar ontberende gevangenschap op Robbeneiland zo positief is gebleven en niet haatdragend is geworden naar de zittende machthebbers, houd me bezig. De gids formuleert het antwoord kort en bondig; ‘Omdat Nelson Mandela een leider was’.

De rit over het eiland dat hierop volgt laat de steengroeve zien waar tucht en orde werd gepredikt. Op de vraag van de gids welke nationaliteiten in de bus zitten, wordt door Amerikanen en Aziaten enthousiast gereageerd, de Europeanen durven eigenlijk hun vinger niet op te steken. Als we onder de poort met “Ons dien met trots” doorgaan en weer met de boot vertrekken naar de “vrijheid” van het vaste land, wordt er even niet veel gesproken.